autor: Daniel Hevier ml.; foto: Dávid Majerský; OFF Festival 2019; 02.-04.08.2019; Katovice
Aj keď sa hovorí, že gitarová hudba je na ústupe, tak práve na poľskom festivale OFF hrali gitarové kapely hlavnú úlohu. Štvrtkový, piatkový aj sobotňajší deň ovládli britské gitarovky: Jarvis Cocker, Foals a Suede.
przejdź do polskiej wersji
Sebavedomie, drzosť, arogancia nahradená pokorou, zmierením a tlmená obavami z prichádzajúcej budúcnosti. Z väčšieho celku i osobného života. Vlastný trh presýtený novými kapelami aj starnúcimi legendami. Dominancia na trhu aj nostalgia. Fanúšikovia starnú a tí noví pribúdajú? Britpop a jeho kedysi čelní predstavitelia sa ocitli na križovatke. Je o nich ešte záujem? Majú ešte vôbec na to, aby ľudí nakopli a nahromadený adrenalín z nich vyplával v zašpinenom zvuku priezračnejších melódií?
Aspoň Katovice a festival OFF je k nim milosrdný. Jeho majiteľ Artur Rojek má veľkú slabosť práve pre britské gitarovky, čím otvára obzory aj mladším poslucháčom, ktorí nezažili v deväťdesiatkach vlnu britského rocku.
Niekto tú pózu strašne nemusí. Vraj sa za ňou schováva nadutosť, ktorá dupala po kolóniách, vyústila do vlastného náboženstva, kaličila a ničila bez milosti svojich nepriateľov, či stála za zrodom futbalového chuligánstva. No bez egocentrizmu by The Beatles, The Who, The Cure či Oasis neuverili vo vlastný úspech.
Štvrtková odysea s Jarvisom
Osem rokov dozadu sa mu okuliare zahmlievali v odraze jeho spoluhráčov, teraz je hrubý rám otriasaný vlastným egom vo vlastnom projekte. Upokojil sa. Keď bol Jarvis Cocker mladší, stváral poriadne kúsky – napríklad vypadol z okna, keď napodobňoval Spidermana, aby zapôsobil na jedno dievča. Dnes sa už štverá iba na repárky, ale dáva si pritom pozor.
Stále sa cíti byť superstar, ktorá svoje koncerty začína tým, že si fanúšikov obzerá za chrbtom cez zrkadlo. Možno si zo seba robí iba srandu a možno sa obzerá do minulosti za svojím „mladším ja“ so všetkými svojimi hriechmi a chybami. Dnes cíti väčšiu zodpovednosť za to, aký svet zanechá svojím deťom a kam sa bude uberať jeho krajina.
To sa stalo témou jeho nových skladieb v sólovom projekte JARV IS, v ktorom sa venuje Brexitu a populizmu, ktorý prirovnáva k smradľavej žumpe nachádzajúcej sa pod riekou centrom Londýna. Nie sú v ňom len kúsky odpadu tvoriaceho steroidy a drogy, ale metaforicky nazvaná ľudská túžba parazitovať na strachu a obavách svojich spoluobčanov. Títo nezodpovední lídri a politici ničia britského ducha a zároveň svojou lenivosťou ničia stáročia formujúcu sa britskú kultúru.
Jarvis sa pozeral za svojou minulosťou, videl v ňom prítomnosť a s obavami hľadel do budúcnosti svojej krajiny. Možno na neho doľahla tá ťažoba, že je rockovou star so všetkými výhodami, ale aj zodpovednosťou. Keď už nemôže nič zmeniť, tak aspoň upozorniť na problémy, ktorými sa jeho národ podotýka. Hlas, ktorý je počuť. Hlas, na ktorý sa svet stále pozerá. Počiatočnú ležérnosť razom nahradil aktívny pohyb, pri ktorom Jarvis čupel, skákal, vyskakoval a kričal do sveta: „Všimnete si to už!“
Piatková odysea s Foals
Štyri roky a nový album. Je to dostatočný čas na zmenu? Mali dostatok priestoru pokračovať a vyčistiť nálady po odchode Waltera Gerversa? Odchod zakladajúceho člena musel zákonite priniesť niečo nové a odniesť niečo staré.
Výsledkom sú nové skladby na nahrávke Everything Not Saved Will Be Lost, ktorú Foals rozdelili na dve polovice. Na svoje bedrá zobral zodpovednosť za zvuk aj líderstvo spevák a gitarista Yannis Philippakis. Teraz tiahne inštrumentálne časti aj tie vokálne, ktoré miestami pochovali rozbehnutú dynamiku a nasadenú rytmickosť. Inak práve rytmiku má kapela veľmi zaujímavú. Sú v nej rozličné štýlové odtiene a od math rocku, post rocku až po disco sound.
Yannis si dovolil vyšperkovať ich typický gitarový zvuk o ďalšie výrazové prvky a ešte viac začal pracovať so syntetizátormi. Matematickú presnosť vyhrávok vyvažuje improvizovanou komunikáciou s fanúšikmi, preto je každý koncert iný. Odkladá si pritom svoju gitaru, keďže v minulosti ňou párkrát omylom zranil niekoľkých ľudí.
V minulosti sa kapela vyjadrila, že preferujú menšie festivaly, na ktorých vedia osloviť priamo interakciou nielen predné rady. Zároveň si dávajú otázku, ako naložiť s takou masou energie? A my sa zase pýtame, čo je príznačné a také špecifické pre britský rytmus, že ním už niekoľko dekád ovládajú masy?
Sobotňajšia odysea so Suede
Schopnosť s akou dokážu pochovať vlastný talent aj ho vzkriesiť je pre britské kapely obdivuhodná. Takým typickým príkladom je skupina Suede. V deväťdesiatych rokoch mali jeden veľký hit za druhým. Navyše patrili ku kapelám, ktoré vedia naživo hrať a nie sú vôbec nudné. Pri nich ste nemali ani pocit, že musíte počkať na obligátne hitovky. Celý koncert vás uchvátil. Potom však prišiel pád – drogy, hádky, rozchod. Ak by mal byť rozlúčkovým album A New Morning, bola by to škoda, lebo potenciál, ktorým disponovali, by zostal nevyužitý.
Našťastie prišiel comeback, ďalší album Night Thoughts a návrat na koncertné pódiá. Opäť pod vedením Bretta Andersona, ktorý má clivý hlas a clivo narába aj so svojimi spomienkami a túžbou ísť ďalej vo svojom živote. Obzrieť sa späť a poučiť z chýb či odpustiť. Jeho hlas dokázal rozochvieť aj publikum v Katoviciach, ktoré sa pomaly ale isto poberalo po poslednom koncerte domov spať. Dokázal ich ukolísať, nabudiť, prebudiť aj poslať do ríše melancholických snov mimo javiska plachý Brett.
Svoje emócie nedokázal udržať na uzde. Keď prišli smutné melódie, spieval ich plačlivo, keď radostné, tak ich „objal“ smerom k spoluhráčom aj poslucháčom. História kapely je naviazaná s obdobím, kedy Veľká Británia opäť začala objavovať svoju veľkosť. Potom prišiel pád, stagnovanie, Brexit, susedia, ktorí sa chcú oddeliť. Suede to poznajú zo svojej existencie, preto bol ich posledný album The Blue Hour viac než len symbolický. Priniesol aj príbeh rozdelenej krajiny – Londýn verzus malé mestá – aglomerácia proti dedinskému prostrediu.
Z pohľadu mladého muža, ktorý mal ambície preraziť vo veľkom svete, aby sa s narodením syna utiahol na vidiek. Dunivé basy z klubov vystriedal spev uspávaniek, túžbu nahrávať a vydávať hity zase úprimná spoveď. A kto sa pritom zamyslel, tak dostal viac než len odlesk slávnych čias. Melanchóliu, z ktorej nebolo úniku. Aby ste sa totiž mohli radovať, musíte si na chvíľku aj poplakať. Jeden z najlepších koncertov na tohtoročnom OFF Festivale.
Chociaż mówi się, że muzyka gitarowa zanika, podczas polskiego OFF Festivalu, to właśnie zespoły gitarowe odegrały główną rolę. Czwartek, piątek i sobotę zdominowali brytyjscy wykonawcy: Jarvis Cocker, Foals i Suede.
Pewność siebie, tupet, arogancja zastąpiona pokorą, pojednaniem i tłumiona obawami o nadchodzącą przyszłość własną, ale i całego świata. Własny rynek przesycony nowymi kapelami oraz starzejącymi się legendami. Dominacja na rynku, ale również nostalgia. Fani się starzeją, ale czy pojawiają się nowi? Britpop i jego główni przedstawiciele znaleźli się na rozdrożu. Czy wzbudzają jeszcze zainteresowanie? Czy są jeszcze w ogóle w stanie wzbudzić wśród ludzi ekscytację i sprawić, że nagromadzona adrenalina wypłynie z nich w brudnym dźwięku przejrzystych melodii?
Przynajmniej Katowice i OFF Festival są dla nich miłosierni. Jego założyciel, Artur Rojek, ma wielką słabość do brytyjskich zespołów alternatywnych, przez co rozszerza horyzonty również wśród młodszych słuchaczy, którzy nie doświadczyli w latach dziewięćdziesiątych fali brytyjskiego rocka.
Są tacy, którzy wręcz nie trawią tego typu muzyki. Według nich stoi za nią zarozumiałość, która stąpała po koloniach brytyjskich, doprowadziła do powstania własnej religii, kaleczyła i niszczyła bez litości swoich nieprzyjaciół, a również przyczyniła się do powstania futbolowego chuligaństwa. Ale przecież bez egocentryzmu The Beatles, The Who, The Cure, czy Oasis nie uwierzyliby w swój własny sukces.
Osiem lat temu w zaparowanych okularach widoczne było odbicie jego kolegów z kapeli, teraz gruba rama jest otrząsana własnym ego we własnym projekcie. Uspokoił się. Kiedy Jarvis Cocker był młodszy, wyprawiał niesłychane rzeczy – np. wypadł z okna, kiedy udawał Spidermana chcąc się przypodobać jednej dziewczynie. Dziś już tylko wspina się na głośniki, ale jest przy tym ostrożny.
Ciągle czuje się jak superstar, która zaczyna swoje koncerty oglądaniem fanów w lusterku zza pleców. Być może tylko się wygłupia, a może ogląda swoją przeszłość w poszukiwaniu swojego „młodszego ja” ze wszystkimi swoimi grzechami i błędami. Dziś czuje większą odpowiedzialność za to, jaki świat pozostawi swoim dzieciom i dokąd podążać będzie jego kraj.
To stało się tematem nowych utworów w solowym projekcie JARVIS, który poświęcony jest Brexitowi i populizmowi, który zostaje porównany ze śmierdzącym szambem znajdującym się pod rzeką przepływającą przez centrum Londynu. Są w nim nie tylko kawałki odpadów składających się ze sterydów i narkotyków, ale z również metaforycznie wyrażona ludzka potrzeba pasożytowania na strachu i obawach współobywateli. Ci nieodpowiedzialni przywódcy i politycy niszczą brytyjskiego ducha i równocześnie swoim lenistwem niszczą formującą się przez stulecia kulturę brytyjską.
Jarvis patrzył na swoją przeszłość, widział w niej teraźniejszość i z obawą patrzył w przyszłość swojego kraju. Być może poczuł ciężar bycia gwiazdą rocka, które oprócz wygód, niesie ze sobą odpowiedzialność. Jeśli nie może już nic zmienić, to powinien chociaż zwrócić uwagę na problemy, z którymi boryka się jego naród. Głos, który słyszymy. Głos, na który świat ciągle patrzy. Początkowy brak zaangażowania nagle zastąpił aktywny ruch, przy którym Jarvis kucał, skakał, podskakiwał i krzyczał światu: „Zauważcie to w końcu!”
Cztery lata i nowy album. Czy to wystarczający czas na zmianę? Mieli dosyć przestrzeni, aby kontynuować i poprawić nastroje po odejściu Waltera Gerversa? Odejście założyciela musiało przynieść coś nowego i zabrać to, co stare.
Wynikiem tego są nowe utwory na nagraniu Everything not saved will be lost, które członkowie Foals podzielili na dwie części. Odpowiedzialność za dźwięk oraz kierowanie zespołem wziął na swoje barki wokalista i gitarzysta Yannis Philippakis. Jego części instrumentalne i wokalne czasami zakłócają rozkręconą dynamikę i rytmikę. Zresztą właśnie rytmikę kapela ma bardzo interesującą. Słychać w niej odcienie różnych stylów muzycznych od math rocka, post rocka aż po disco sound.
Yannis pozwolił sobie dopieścić ich typowe gitarowe brzmienie nowymi elementami i zaczął częściej pracować z syntetyzatorami. Matematyczną dokładność solówek równoważy improwizowaną komunikacją z fanami, dlatego też każdy koncert jest inny. Odkłada wtedy swoją gitarę, ponieważ w przeszłości parę razy przez przypadek zranił kilkoro ludzi.
Kiedyś kapela przyznała się, że wolą mniejsze festiwale, na których są w stanie wejść w interakcję nie tylko z ludzmi z pierwszych rzędów. Równocześnie zadają sobie pytanie, jak ogarnąć taką masę energii? A my z kolei pytamy, co ma w sobie brytyjski rytm, że już od kilku dekad ulegają mu masy?
Umiejętność z jaką brytyjskie kapele potrafią pochować własny talent, ale również go wskrzesić, jest zdumiewająca. Świetnym tego przykładem jest grupa Suede. W latach dziewięćdziesiątych tworzyli hit za hitem. Oprócz tego należeli do zespołów, które potrafią grać na żywo i ani trochę nie są nudne. Przy nich nie odczuwało się, że trzeba czekać na kolejny hit. Cały koncert zachwycał. Później jednak nadszedł moment upadku – narkotyki, kłótnie, rozstanie. Wielką szkodą byłoby, gdyby album A new morning był albumem pożegnalnym, ponieważ potenjał, którym dysponowali, nie zostałby wykorzystany.
Na szczęście nastał comeback i ukazał się album Night thoughts, a zespół powrócił na sceny koncertowe. Ponownie pod kierownictwem Bretta Andersona, który ma smutny głos i z zadumą wraca do wspomnień oraz pragnie pójść dalej w swoim życiu. Pragnie obejrzeć się za siebie i uczyć się na błędach, czy wybaczać. Jego głos wstrząsnął nawet publicznością w Katowicach, która powoli wybierała się do domu spać po ostatnim koncercie. Nieśmiałemu Berttowi udało mu się ją ukołysać, podnieść na duchu, przebudzić i wysłać do krainy melancholicznych snów znajdującej się daleko od sceny.
Nie udało mu się utrzymać emocji na wodzy. Kiedy przyszedł czas na smutne melodie, śpiewał ich płaczliwie, kiedy zaś na radosne, kierował ich w stronę publiki i kolegów z zespołu. Historia kapeli związana jest z czasem, kiedy Wielka Brytania ponownie zaczęła przejawiać swoją potęgę. Później nastał upadek, stagnacja, Brexit, sąsiedzi, którzy chcą się oddzielić. Suede znają to z autopsji, dlatego też ich ostatni album The Blue Hour był więcej niż tylko symboliczny. Przyniósł również historię rozdzielonego kraju – Londyn vs małe miasta – aglomeracja przeciwko wiejskiemu środowisku.
Z perspektywy młodego mężczyzny, który miał ambicje zaistnieć w wielkim świecie, który wraz z narodzinami syna przeniósł się na wieś. Dudniące basy z klubów zastąpił śpiew kołysanek, a pragnienie nagrywania i wydawania hitów zaś szczera spowiedź. Ci, którzy poddali się refleksji, dostali więcej niż tylko odbicie czasów sławy. Dostali również melancholię, od której nie było ucieczki. Jeden z najlepszych koncertów na tegorocznym OFF Festivalu.
Tłum. Karolina Kupczyk
