Keď sa s ňou rozprávate máte pocit, že jej neustále víria myšlienky. Pri hraní sa však sústredí iba na jednu tému, ktorú neustále rozvíja a variuje. Jej jemný tón nadobúda na intenzite, pričom sa popritom pohráva s farbou a dynamikou klavíra. Hania Rani – právom považovaná za jednu z najzaujímavejších súčasných poľských klaviristiek a skladateliek. Zaujala debutovým albumom Esja, no už na koncerte v bratislavskej Novej Cvernovke aj v rozhovore naznačila, že ďalšia nahrávka bude diametrálne odlišná.
Veľmi ťažká otázka, pretože mám veľmi rada obidvoch skladateľov. Nikdy by som si nechcela medzi nimi vyberať, ak teda predpokladáme, že Beethoven je predstaviteľ Nemecka a Chopin Poľska. Obaja boli, takpovediac, svetoobčania, takže nech si vyberiem ktoréhokoľvek z nich, bude dobre. Nikdy by som si nechcela vyberať, ani pokiaľ ide o moje bydlisko a miesto, kam patrím, pretože sa mi zdá, že hudba je práve to médium, ktoré by nás malo spájať a odstraňovať rozdiely. Toho by som sa chcela držať.
Určite áno, hoci moje piesne majú zaujímavú históriu. Nielenže boli nahrávané na rôznych miestach, ale na rôznych miestach aj vznikali. Tak sa to stále deje, pretože komponujem zvyčajne v medzičasoch. Často ma inšpirujú rôzne veci počas cestovania. Obzvlášť ma inšpirujú rôzne nástroje, pretože každý z klávesových nástrojov sa od seba nejako líši a počas koncertu je to dokonale cítiť. Miesto nepochybne určuje, ako znie tento album. Pokiaľ ide o Varšavu a Island, na obidvoch týchto miestach som sa cítila veľmi pohodlne. Cítila som sa oveľa slobodnejšie ako v profesionálnom štúdiu, kde sa počíta čas a náklady na každú hodinu. Vtedy máte väčší stres. Ale aj keď som nútená nahrávať v klasickom štúdiu, snažím sa vyberať si také miesta, kde sa cítim slobodne, kde hudba jednoducho viac „dýcha“.
Áno aj nie, pretože ja som začala improvizovať len nedávno. Aj keď som hrala svoje vlastné diela, improvizácia bola vedľajšia, improvizovala som skôr doma pri cvičení. Až nedávno, trochu náhodou, som to začala robiť aj pred publikom. Určite je to niečo, čo mi v klasickej hudbe veľmi chýbalo, hoci existujú samozrejme príklady, keď sa to nachádza aj v klasickej hudbe. Mám na mysli starú hudbu, pretože v období baroka bola melodická linka klávesových nástrojov – nie klavíra, ktorý ešte neexistoval, ale čembala – zapísaná číslami a zvyšok bolo treba vyčítať a improvizovať. Áno, tento prvok spontánnosti a tvorenia tu a teraz sa mi veľmi páči.
Áno aj nie. Boli aj také prípady, ale musím povedať, že veľmi inšpirujúca je pre mňa farba nástroja, čiže ako som už povedala, niekedy na rôzne veci prichádzam pri konkrétnom nástroji, ktorý má taký a nie iný zvuk. Vtedy mi aj napadne, akú formu alebo konštrukciu má mať skladba, či má byť pomalá alebo rýchla. Každý nástroj mi našepká niečo iné, preto sa veľmi teším, že niektoré skladby, v podstate väčšina z nich, vznikajú s klavírom. Zdá sa mi, že ja len skladám tie tóny a celý zvyšok hudby je v ňom.
Neviem, či je to dôležité, ale ja osobne si neviem bez nej predstaviť život, lebo hudbu proste milujem, aj tú, ktorú zložili iní. Som predovšetkým fanúšička mnohých umelcov. Sledujem, čo robia, a ako správna fanúšička si neviem predstaviť, že by som nesledovala, čo je nového. Takže áno, ja osobne to robím pre potešenie.
Ja to vlastne robím preto, že chcem tou hudbou troška napodobňovať tú ambientnú. Mám veľmi rada elektronickú hudbu a takéto repetetívne štruktúry sú aj snahou predĺžiť tón na klavíri, ktorý má, žiaľ, svoju obmedzenú dĺžku. Nedá sa ho držať donekonečna ako napríklad na violončele alebo syntetizátore. Na klavíri sa dá dosiahnuť tento efekt len opakovaním rôznych vecí a vtedy vzniká dojem zvukovej vlny. Som milovníčkou takýchto zvukov, takže sa snažím napodobňovať ich na nástroji.
Nie. Teda na jednej strane áno, ale veľmi som sa toho bála. Keď som hrávala vážnu hudbu, stres ma paralyzoval a hoci som si uvedomovala, že mám čo povedať a že môj zvuk nesie nejaké posolstvo, stres bol taký obrovský, že sa spájal s veľkou nervozitou. No ukázalo sa, že keď som začala hrať svoje vlastné skladby, stala som sa úplne iným človekom na scéne. Neviem, z čoho to vyplýva, ale v istom momente sa to stalo hlavným dôvodom, pre ktorý som sa rozhodla pre umeleckú dráhu.
V prvom rade už dlho cestujem so svojou akustičkou, pracujeme spolu už dva roky. Práve do jej rúk a uší zverujem často zložitú akustiku, ktorá nie je prispôsobená žiadnej hudbe, nielen mojej. Niekedy musíme zápasiť s akustickým nástrojom, ktorý si vždy vyžaduje špecifické nastavenie mikrofónu. Ja som stále na akomsi začiatku, niekedy síce máme k dispozícii fenomenálne sály, ale často sú to malé priestory alebo práve miesta, ktoré nedisponujú celkom brilantnou akustikou. Majú však geniálnu atmosféru. To je doména koncertov, že niekedy nezáleží, kde sa konali, ale za akých okolností a kto sedel okolo nás v publiku.
Myslím si, že tak ako sú Poliaci dosť zaujímavý národ, aj v hudbe je veľa života a skúšame rôzne veci. Isto je v nej viac chaosu ako poriadku, ale možno to je práve naša sila.
Myslím si, že je z čoho vyberať. Pokiaľ ide o minulosť, je to predovšetkým jazzová hudba. Som veľkou fanúšičkou Krzysztofa Komedu a myslím, že ho možno neustále objavovať. Je to skvelá škola pre ľudí, ktorí sa zaoberajú filmovou hudbou a spracovaním rôznych motívov, leitmotívov vo filme. Pokiaľ ide o poľských umelcov, máme ich naozaj veľmi veľa. Čo sa týka takých gigantov, ja osobne som stále veľkým fanúšikom Moniky Brodky. Z takých možno subkultúrnych skupín, o ktorých si myslím, že čoskoro dobyjú festivaly, je to veľmi mladá new jazzová skupina Immortal Onion – sú to asi 20-roční chalani. Myslím si, že rovnako ako EABS dobyla minimálne naše domáce scény, Immortal Onion svojou energiou onedlho ovládnu kluby, a nielen poľské. Veľmi im držím palce. Môžem tiež dodať, že som mala tú česť s nimi spolupracovať na mojom druhom albume, takže o to viac sú mi veľmi blízkou formáciou.
Bardzo trudne pytanie, ponieważ bardzo lubię obu tych kompozytorów. Nigdy bym nie chciała wybierać, jeśli rozgraniczamy, że Beethoven jest reprezentantem Niemiec a Chopin Polski. Oboje byli, że tak powiem, obywatelami świata, więc któregokolwiek nie wybiorę, to będzie dobrze. Nigdy też nie chciałabym wybierać, jeżeli chodzi o moje miejsce zamieszkania i miejsce przynależności, ponieważ wydaje mi się, że muzyka jest właśnie tym medium, które powinno nas łączyć i niwelować podziały. Tego chciałabym się trzymać.
Na pewno tak, chociaż te moje utwory mają ciekawą historię, ponieważ nie dość, że były nagrywane w różnych miejscach, to też były komponowane w różnych miejscach. Tak się to dzieje nadal, ponieważ zazwyczaj komponuję w międzyczasie. Często przy okazji podróży różne rzeczy mnie inspirują. Szczególnie inspirują mnie różne instrumenty, ponieważ każdy z instrumentów klawiszowych w jakiś sposób się od siebie różni i też podczas koncertu można to doskonale wyczuć. Na pewno miejsce definiuje to, jak ten album brzmi. Jeżeli chodzi o Warszawę i o Islandię, to oba te miejsca dawały poczucie dużego komfortu. Mogłam się czuć o wiele swobodniej niż w profesjonalnym studiu, gdzie ma się wyliczony czas i każda godzina kosztuje. Ma się wtedy więcej stresu. Ale nawet kiedy jestem zmuszona do nagrywania w typowym studiu, to staram się wybierać takie miejsca, w których czuję się swobodnie i w których ta muzyka po prostu bardziej „oddycha”.
I tak i nie, ponieważ improwizować zaczęłam bardzo niedawno. Wykonując swoje własne, autorskie utwory, improwizacja była marginalna, bardziej zachowana do moich prób w domu. Dopiero niedawno, trochę przez przypadek, zaczęłam to robić publicznie. Na pewno jest to coś, czego mi bardzo brakowało w muzyce klasycznej, chociaż są oczywiście przykłady, gdzie to jest w muzyce klasycznej. Mam na myśli muzykę dawną, ponieważ w baroku ta linia melodyczna instrumentów klawiszowych – nie fortepianów, których jeszcze nie było, ale klawesynów – była zapisana za pomocą liczb i całą resztę trzeba było odczytywać i improwizować. Rzeczywiście, bardzo lubię ten element spontaniczności i kreowania tu i teraz – instant.
Tak i nie. Zdarzały mi się takie sytuacje, ale muszę powiedzieć, że bardzo inspiruje mnie barwa instrumentu i, tak jak wspomniałam już wcześniej, czasami różne rzeczy przychodzą przy danym instrumencie, który ma takie, a nie inne brzmienie. Wtedy przychodzą mi nawet pomysły na formę, czy konstrukcję utworu, ale też, czy ma być powolny, czy szybki. Każdy instrument podpowiada coś innego, więc bardzo lubię to, że niektóre utwory, a w zasadzie ich większość, powstaje z pianinem. Wydaje mi się, że ja jedynie te dźwięki układam, a cała reszta muzyki jest w nim.
Nie wiem, czy to jest ważne, ale ja sobie nie wyobrażam inaczej żyć, bo ja po prostu uwielbiam muzykę, również tę stworzoną przez innych. Jestem przede wszystkim wielką fanką wielu artystów. Śledzę, co robią i, jak to fanka, nie wyobrażam sobie nie sprawdzić, co nowego się dzieje. Więc tak, ja osobiście dla czystej przyjemności robię to.
Ja to robię po to, żeby ta muzyka trochę przypominała muzykę ambientową. Bardzo lubię muzykę elektroniczną i właśnie takie powtarzalne struktury są też próbą przedłużenia dźwięku na fortepianie, który niestety ma swoją określoną długość. Nie da się, tak jak np. na wiolonczeli, czy właśnie syntezatorze, ciągnąć go w nieskończoność. Na fortepianie da się to osiągnąć jedynie przez repetowanie różnych rzeczy i wtedy powstaje wrażenie fali dźwięku. Jestem miłośniczką takich brzmień, więc próbuję to w jakimś sensie naśladować na instrumencie.
Nie, tzn. z jednej strony tak, ale bardzo się tego bałam. Wykonując muzykę klasyczną paraliżował mnie stres i chociaż zdawałam sobie sprawę, że mam coś do powiedzenia, i że mój dźwięk niesie jakiś przekaz, to jednak stres był tak ogromny, że wiązał się z wielkimi nerwami. Okazało się jednak, że jak zaczęłam grać swoje własne utwory, to stałam się zupełnie innym człowiekiem na scenie. Nie wiem, z czego to się bierze, ale w pewnym momencie to stało się główną przyczyną wyboru mojej ścieżki artystycznej.
Przede wszystkim od dłuższego czasu jeżdżę ze swoim akustykiem i w zasadzie pracujemy ze sobą już dwa lata. Tak naprawdę to w jej ręce i uszy oddaje często trudną akustykę, nie dostosowaną do żadnej muzyki, nie tylko do mojej. Musimy się czasami mocować z akustycznym instrumentem, który zawsze wymaga specyficznego omikrofonowania. Ja nadal jestem na jakimś początku, czasami zdarzają się fenomenalne sale, ale często to są małe miejsca albo właśnie miejsca, które może nie dysponują genialną akustyką. Ale za to dysponują genialną atmosferą. To jest właśnie ta domena koncertów, że czasami niekoniecznie liczy się, gdzie to się wydarzyło, tylko w jakich okolicznościach i kto koło nas siedział na publiczności.
Ja myślę, że tak jak Polacy są dość intrygującą nacją, tak i w tej muzyce jest wiele życia i próbujemy różnych rzeczy. Pewnie jest w niej więcej chaosu niż uporządkowania, ale może to jest właśnie nasza siła.
Myślę, że jest z czego wybierać. Jeżeli chodzi o przeszłość, jest to przede wszystkim muzyka jazzowa. Jestem wielką fanką Krzysztofa Komedy i myślę, że można go cały czas na nowo odkrywać. Jest to świetna szkoła dla ludzi, którzy zajmują się muzyką filmową i przetwarzaniem różnych motywów, lejtmotywów w filmie. Jeżeli chodzi o artystów polskich, mamy ich naprawdę bardzo dużo. Co dotyczy takich gigantów, ja osobiście nadal jestem wielką fanką Moniki Brodki. Z zespołów takich może jeszcze niszowych, ale którzy, wydaje mi się, że za chwilę zawojują festiwale, to jest bardzo młody zespół new jazzowy Immortal Onion – są to chłopaki po około 20 lat. Myślę, że tak jak EABS zawojował przynajmniej nasze rodzime sceny, Immortal Onion za chwilę swoją energią rozsadzą kluby, nie tylko polskie. Trzymam za nich bardzo mocno kciuki. Też mogę dodać, że miałam przyjemność z nimi współpracować przy okazji mojego drugiego albumu, więc tym bardziej są mi bardzo bliską formacją.
Preklad vznikol za podpory Katedry slovanských filológií Filozofickej fakulty Univerzity Komenského v Bratislave. Z poľského originálu preložili Kacper Mroźnik, Karolina Kupczyk, Silvia Békesová.
autor: Daniel Hevier ml.; foto: David Majersky; preklad: Kacper Mroźnik, Karolina Kupczyk, Silvia Békesová
